Trương Quốc Vinh 20 năm ngày mất - Ngôi sao phá vỡ các chuẩn mực giới tính

20 năm trước, ngôi sao nhạc pop kiêm điện ảnh Hong Kong (Trung Quốc) Trương Quốc Vinh (Leslie Cheung) đã tự kết liễu đời mình. Ban đầu, một số người không tin điều đó - vì đó cũng là ngày Cá tháng Tư khi tin tức được tung ra.

Khi họ nhận ra rằng đây không phải là trò đùa, cả thành phố rơi vào một cú sốc - và đôi lúc tuyệt vọng - khi họ nhận ra "gor gor" yêu quý của họ - một thuật ngữ trìu mến dành cho "anh trai" - đã ra đi mãi mãi.

Góp phần đưa Cantopop lên tầm cao mới

Hai thập kỷ trôi qua, di sản của Trương Quốc Vinh tiếp tục truyền cảm hứng cho người hâm mộ, những người sáng tạo và cộng đồng queer trên khắp thế giới.

Điều đó nói lên nhiều điều về tài năng và sức hút độc đáo của ngôi sao cũng như tầm ảnh hưởng lâu dài của anh với tư cách là một biểu tượng văn hóa.

Sự nghiệp của Trương Quốc Vinh bắt đầu vào năm 1977, khi anh giành giải nhì trong Cuộc thi Âm nhạc châu Á năm đó với phần trình diễn bản cover American Pie của Don McLean, và kéo dài 26 năm cho đến khi anh qua đời.

Trong sự nghiệp của mình, anh đã phát hành hơn 40 album nhạc và xuất hiện trong 56 bộ phim.

Trương Quốc Vinh đã giúp đưa Cantopop (nhạc pop tiếng Quảng Đông) lên một tầm cao mới trong những năm 1980, liên tục tung ca các ca khúc ăn khách.

Một số bản phát hành của anh là bản chuyển thể từ tiếng Trung của các giai điệu nhạc pop Nhật Bản - đang là xu hướng vào thời điểm đó - và một số bản gốc là sáng tác.

Vào những năm 1990, Trương Quốc Vinh đã nhận được sự hoan nghênh rộng rãi nhờ những vai diễn của anh về các nhân vật nữ tính hoặc kỳ quặc trên màn ảnh. 

Mặc dù hiện đã được công nhận rộng rãi như một biểu tượng thời trang đồng tính, nhưng vẻ ngoài hào hoa và gây tranh cãi của anh trên sân khấu không phải lúc nào cũng được đánh giá cao khi anh biểu diễn.

"Tôi nhớ rất rõ là đã đến một buổi hòa nhạc và xem Trương Quốc Vinh biểu diễn. Anh ném mũ về phía khán giả, một lúc sau chiếc mũ được ném trở lại sân khấu"  - theo Quan Cẩm Bằng (Stanley Kwan) - đạo diễn của bộ phim Yên chi khấu (Rouge - 1988) được giới phê bình đánh giá cao, với sự tham gia của Trương Quốc Vinh và siêu sao Mai Diễm Phương (Anita Mui).

"Anh khá buồn về vụ việc khi chúng tôi thảo luận sau đó; nhưng đồng thời, nó trở thành động lực để anh làm việc chăm chỉ hơn nữa để có được sự tôn trọng".

Có lẽ chính khó khăn này đã khiến Trương Quốc Vinh nhận ra tầm quan trọng của sự hỗ trợ. Trong suốt sự nghiệp của mình, anh là một nhà từ thiện nhiệt tình cho một số tổ chức từ thiện dành cho trẻ em, người già và nạn nhân của thảm họa thiên nhiên, trận động đất ở Đài Loan (Trung Quốc) năm 1999.

Trương Quốc Vinh đã tặng tất cả lợi nhuận từ album bán chạy đạt danh hiệu bạch kim Salute năm 1989 của mình cho Học viện Nghệ thuật Biểu diễn Hong Kong. 

Sau khi Trương Quốc Vinh qua đời, gia đình ngôi sao đã thành lập Học bổng tưởng niệm Trương Quốc Vinh (Leslie Cheung) tại trường nhằm giúp khuyến khích những sinh viên xuất sắc và hỗ trợ những người có hoàn cảnh thu nhập thấp hơn.

Khi được hỏi về di sản lâu dài của ngôi sao, Quan Cẩm Bằng nói: "Với phiên bản làm lại của Yên chi khấu ra mắt gần đây và xem lại bộ phim trên màn bạc, có cảm giác như anh và Mai Diễm Phương (đã qua đời vì bệnh ung thư hồi năm 2003) chưa bao giờ rời xa chúng tôi.

Sự giao tiếp, phản ứng hóa học và sự hợp tác giữa hai người thật tinh tế, điều mà tôi thấy thú vị và đầy cảm hứng".

Trương Quốc Vinh tạm dừng sự nghiệp ca hát từ năm 1989 đến năm 1995 nhưng điều đó không có nghĩa là anh rời xa âm nhạc.

Khi quay phim Kim chi ngọc diệp (He's a Woman, She's a Man – 1994), anh đã sáng tác Chase - ca khúc giúp anh giành được giải Bài hát gốc hay nhất tại lễ trao giải Điện ảnh Hong Kong năm 1995.

"Ấn tượng lớn nhất của tôi về Trương Quốc Vinh và sự tương tác của chúng tôi là khi chúng tôi thu âm cho ca khúc nhạc nền phim Kim chi ngọc diệp" – Triệu Tăng Hy - nhà sản xuất âm nhạc từng làm việc cho bộ phim - nhớ lại.

"Lúc đó Trương Quốc Vinh đã bỏ nghề ca sĩ rồi; nhưng theo tôi, đây là bộ phim đã truyền cảm hứng cho anh hát trở lại – hoặc là một trong những lý do.

Sự tham gia của ngôi sao trong phim không chỉ là một diễn viên đơn thuần. Đối với một cảnh mà Trương Quốc Vinh và một nhân vật khác đang viết một bài hát, anh đã đến phòng thu âm của chúng tôi cùng với đạo diễn Trần Khả Tân (Peter Chan), khi họ cố gắng hình dung cảnh đó sẽ được quay như thế nào.

"Tôi chơi piano trong khi anh ấy ghi lại âm thanh ngay tại chỗ, rất giống với cách diễn ra cảnh đó. Chứng kiến tất cả diễn ra thật phấn khích và kết quả đặc biệt kỳ diệu đối với tôi" - Triệu Tăng Hy nói.

Một trong những khoảnh khắc diễn xuất quan trọng khác của Trương Quốc Vinh là trong bộ phim Xuân quang xạ tiết (Happy Together – 1997) của Vương Gia Vệ.

Trong phim, anh và Lương Triều Vỹ đóng vai một cặp vợ chồng Hong Kong chuyển đến Buenos Aires để bắt đầu một khởi đầu mới.

Trong số rất nhiều tác phẩm nghệ thuật được trưng bày tại triển lãm "Myth Makers – Spectrosynthesis III" của Tai Kwun - kết thúc vào ngày 10/4 - là bức tranh You Just Suck My Soul Without Any Hesitation (2022) mà Oscar Chan Yik-long lấy cảm hứng từ cảnh Trương Quốc Vinh hôn Lương Triều Vĩ trong phim.

"Mọi người khen ngợi Lương Triều Vĩ rất nhiều vì diễn xuất một nhân vật đồng tính trong phim, nhưng tôi nghĩ Trương Quốc Vinh cũng diễn tốt như vậy. 

Theo tôi, chính quan điểm hạn chế của công chúng về các khuôn mẫu đã dẫn đến nhiều lời khen ngợi dành cho Lương Triều Vĩ hơn là Trương Quốc Vinh.

"Tôi nhớ khi còn nhỏ đã xem một trong những buổi biểu diễn của Trương Quốc Vinh vào cuối những năm 1990 và nghĩ rằng việc anh ấy mặc đồ giả gái thật tuyệt. 

Không quan trọng xu hướng tình dục của tôi là gì, nhưng mái tóc dài và vẻ ái nam ái nữ của anh đã truyền cảm hứng cho mọi người" Oscar Chan Yik-long - người cũng có mái tóc đen thẳng dài quyến rũ - giải thích.

Ngôi sao đi trước thời đại

Vào năm 2000 và 2001, Trương Quốc Vinh hợp tác với nhà thiết kế thời trang cao cấp người Pháp Jean Paul Gaultier để thiết kế trang phục cho các buổi hòa nhạc Passion Tour của anh ở Hong Kong và nước ngoài, điều này đã thu hút sự chú ý đến tính lưỡng tính của nam ca sĩ.

Đó là một lập trường táo bạo để công khai bản dạng giới không phù hợp của anh bên cạnh việc anh là người song tính.

"Trương Quốc Vinh là người đàn ông đi trước thời đại – việc anh tuyên bố tình yêu của mình với một người đàn ông không có gì là phi thường" -  Jerome Yau, Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Pink Alliance, tổ chức phi LGBT hàng đầu của Hong Kong cho biết và nói thêm ngay cả giờ đây khi người ta cởi mở với công đồng LGBT+ hơn, thì những người nổi tiếng cũng cần phải can đảm mới có thể công khai.

"Như vậy, Trương Quốc Vinh không chỉ là người tiên phong mà còn là động lực giúp cộng đồng LGBT+ của Hong Kong trở nên nổi bật hơn vào thời điểm đó. Anh truyền cho con người ta cảm hứng nhìn nhận rằng nên tự hào về con người của họ, bất kể xu hướng tính dục và bản dạng giới" - Jerome Yau nói thêm.

Khi điện ảnh và Cantopop trở thành lực lượng văn hóa thống trị trong khu vực – ở Trung Quốc đại lục cũng như phía bắc và Đông Nam Á – Trương Quốc Vinh là một trong những gương mặt nổi bật nhất của thành phố - người dũng cảm và quyến rũ vượt qua ranh giới và thể hiện giới tính của mình.

Trong hai thập kỷ qua, vụ tự vẫn của ngôi sao đã giúp nâng cao nhận thức của công chúng về tầm quan trọng của sức khỏe tâm thần.

Theo Giáo sư Paul Yip Siu-fai, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phòng chống Tự sát thuộc Đại học Hong Kong, tỷ lệ tự tử ở địa phương năm 2003 là khoảng 18,6 người trên 100.000 người - mức cao nhất được ghi nhận cho đến nay.

"Trong 20 năm qua, quan điểm của xã hội chúng ta về bệnh tâm thần đã được cải thiện. Tin tức về cái chết của Trương Quốc Vinh khá giật gân, nhưng ngày nay các phương tiện truyền thông đã có cái nhìn tốt hơn về bệnh tâm thần và các nỗ lực tự tử.

Căn bệnh này không còn là điều cấm kỵ như trước, nhưng sự kỳ thị vẫn còn đó. Vẫn chưa có đủ hỗ trợ cho những người bị trầm cảm" - Paul Yip Siu-fai nói.

Theo Paul Yip Siu-fai, cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần ở Hong Kong vẫn là một trong những vấn đề xã hội cấp bách hơn mà "tất cả chúng ta cần phải giải quyết".

Trong một chương trình truyền hình về lễ trao giải 10 giải thưởng xuất sắc nhất của Jade Solid Gold năm 1985, ca sĩ Cantopop Thái Phong Hoa đã chế nhạo Trương Quốc Vinh, ví sự thăng tiến vượt bậc của anh là "một khoảnh khắc rực rỡ" mà "sẽ không tồn tại mãi mãi".

Nhưng cho đến nay, lịch sử đã chứng minh điều ngược lại.

Triển lãm tưởng nhớ siêu sao Trương Quốc Vinh

Nhân kỷ niệm 20 năm ngày mất của siêu sao Trương Quốc Vinh, Bảo tàng Di sản Hong Kong (Trung Quốc) đã trưng bày triển lãm "Miss You Many Leslie" – khai mạc từ ngày 29/3 và kéo dài đến tháng 10.

Triển lãm giới thiệu trang phục sân khấu cổ điển của ngôi sao, ảnh cũ, đĩa nhựa, tác phẩm âm nhạc, phim điện ảnh và truyền hình, giải thưởng và bộ sưu tập cá nhân, cho phép du khách xem lại những thành tựu nổi bật của Trương Quốc Vinh trong âm nhạc và phim ảnh cũng như ảnh hưởng của anh tới văn hóa đại chúng.

Ban tổ chức gửi lời cảm ơn đặc biệt đến Đường Hạc Đức (Daffy Tong) – người yêu đồng giới của ngôi sao – khi đã chia sẻ bộ sưu tập cá nhân của Trương Quốc Vinh.