Trao giải Sách hay 2019: Tiếc vì vắng bóng tiểu thuyết

(Thethaovanhoa.vn) - Sáng 15/9/2019 tại TP.HCM, kết quả giải Sách hay 2019 đã được công bố, với 6 hạng mục có tính “truyền thống” và 1 hạng mục mới là “Sách cho người trẻ” do Cộng đồng sách trẻ bình chọn. Các hạng mục đều khá tươi mới, tìm ra được vài tác phẩm xứng đáng nhất, chỉ tiếc hạng mục văn học, phần sáng tác là hoàn toàn vắng bóng.

Công bố 21 tác phẩm Sách hay năm 2019

Ngày 15/9, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Viện giáo dục IRED, Dự án Khuyến đọc sách hay và Sáng kiến OpenEdu phối hợp tổ chức lễ công bố kết quả bình chọn “Giải Sách hay lần thứ IX, năm 2019”.

Mỗi hạng mục đều có 5 tác phẩm hoặc cụm tác phẩm vào chung khảo, riêng hạng mục văn học, phần sáng tác thì “trống trơn”. Phần văn học dịch trao cho tiểu thuyết Vết nhơ của người của Philip Roth, do Phạm Viêm Phương và Huỳnh Kim Oanh dịch, Nhã Nam và NXB Hội Nhà văn ấn hành.

• Công bố 21 tác phẩm Sách hay năm 2019

Hạng mục văn học năm nay chỉ khu biệt với thể loại tiểu thuyết, điều này vừa là thuận lợi cho ban xét giải, nhưng kết quả lại trở thành bất lợi, vì họ không tìm ra tiểu thuyết xứng đáng để trao. Nếu mở rộng ra các thể loại khác như truyện ngắn, thơ, bút ký, lý luận, phê bình… thì chắc không thiếu.

Những năm trước, ở phần sáng tác, giải Sách hay đã trao cho Chuyện ngõ nghèo của Nguyễn Xuân Khánh, Tình cát của Nguyễn Quang Lập, Cõi người rung chuông tận thế của Hồ Anh Thái… Nếu làm một phép so sánh có tính tương đối, thì những tiểu thuyết mới xuất bản mấy năm gần đây như Mình và họ của Nguyễn Bình Phương, Từ Dụ thái hậu của Trần Thùy Mai, Nhụy khúc của Đinh Phương, Trời hôm ấy không có gì đặc biệt của Phan An, Về cô gái ấy của Nguyễn Ngọc Thuần… xứng đáng với giải Sách hay 2019.

Chia sẻ với Thể thao và Văn hóa (TTXVN) về hiện trạng của tiểu thuyết Việt Nam trong những năm gần đây, tiến sĩ Trần Ngọc Hiếu nhận xét: “Tôi không bi quan về tình hình tiểu thuyết Việt Nam đương đại. Thậm chí tôi đang có hứng thú theo dõi nó. Tín hiệu cảm thấy thú vị nhất là giờ có những tác giả - nhiều người trẻ - rất có ý thức theo đuổi thể loại, thể nghiệm cả những dòng mạch không có/chưa có truyền thống trong văn học Việt Nam, đặc biệt là thể hiện được năng lực tưởng tượng, mang đến nhiều bất ngờ. Ví dụ thể loại tiểu thuyết phản không tưởng (dystopia) của Maik Cây, ly kỳ mạo hiểm (thriller) và lịch sử của Phan Cuồng... Dù họ đang khá vất vả trong việc tìm kiếm ngôn ngữ cho tiểu thuyết, nhưng cũng đáng để chú ý. Có lẽ nhiều người cho rằng, đây là những hiện tượng mới manh nha, hoặc có tính thời trang nên gần như chưa có đánh giá nào thỏa đáng về họ”.

Trong văn giới khoảng 10 năm trở lại đây, tiểu thuyết Mình và họ của Nguyễn Bình Phương là một tác phẩm được đánh giá rất cao, thu hút nhiều góc nhìn. Trong một nghiên cứu công bố năm 2015, nhà phê bình văn học Đoàn Cầm Thi nhận định: “Thật vậy, trong sáng tác nói chung, nội dung dù có cao quý đến mấy mà không được tác giả xây dựng như một ý đồ nghệ thuật, một định nghĩa mới về cái đẹp, một cách thách thức các quan điểm thẩm mỹ sẵn có, thì sản phẩm cũng chỉ xấp xỉ tiểu thuyết ngôn tình hay phim bộ Hàn Quốc. Ngược lại, bạo lực, một chủ đề thường bị coi là “ít nhân văn”, vẫn có thể trở thành một tác phẩm nghệ thuật đích thực dưới ngòi bút của Nguyễn Bình Phương như ta đã thấy, chính bởi nó tạo được một nguồn mỹ cảm đặc biệt”.

Trong một chiều kích khác, Từ Dụ thái hậu (2 tập) của Trần Thùy Mai xứng đáng là một giọng nói mới của dòng tiểu thuyết lịch sử. Nó gồm 69 chương, kể về cuộc đời bà Phạm Thị Hằng, chánh thất của hoàng đế Thiệu Trị, sau trở thành Hoàng thái hậu Từ Dụ. Tác phẩm “di chuyển” qua 3 triều vua Gia Long, Minh Mạng và Thiệu Trị suốt 30 năm, với bao mưu mô, tội ác chốn hậu cung.

Đành rằng mỗi giải thưởng có một tiêu chí và tầm nhìn riêng, chúng ta tôn trọng quyết định của giải Sách hay 2019. Nhưng cũng lấy làm tiếc vì sự vắng bóng tiểu thuyết ở giải Sách hay 2019, vì thực tế đang có một số tiểu thuyết xứng tầm giải thưởng này.

Văn Bảy