Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần 3 - 2022: Người hóa phép cho cá linh bay

Văn học trẻ Đồng bằng sông Cửu Long những năm gần đây có nhiều khởi sắc. Nối tiếp thế hệ 8X đã phần nào định hình tên tuổi, một loạt những cây bút trẻ 9X xuất hiện đã tạo được ấn tượng và sự chú ý của dư luận văn học nước nhà. Lê Quang Trạng là một trong số những cây bút 9X kể trên. Bản thảo cuốn truyện dài Cá Linh đi học của anh vừa lọt vào Top 8 Vòng Chung kết – chấm điểm của Giải Dế Mèn 2022. (Lễ trao giải dự kiến diễn ra vào tối 31/5 tại Hà Nội).

Top 8 tác phẩm vào Vòng Chung kết - chấm điểm Giải Dế Mèn 2022

Chiều 18/5, Hội đồng giám khảo Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần 3 - 2022 do nhà thơ Trần Đăng Khoa, Phó chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, làm Chủ tịch Hội đồng đã tổ chức phiên chấm chung khảo cuối cùng.

Sinh năm 1996 tại Mỹ Luông (thuộc huyện cù lao Chợ Mới, tỉnh An Giang), Lê Quang Trạng từ nhỏ được tắm mình trong bầu không khí đậm chất miệt vườn sông nước. Bên cạnh cảnh vật thiên nhiên nên thơ, trữ tình; người dân chan hòa, hào sảng, thì những trầm tích văn hóa của quê hương cũng lắm phần độc đáo, mê hoặc và gợi mở.

Từ đi nhiều, chịu khó lăn xả

Lê Quang Trạng tìm hiểu tận tường chuyện xưa tích cũ; anh say sưa kể cho chúng tôi nghe về nơi mình sinh ra với niềm tự hào và nhiệt huyết. Tiếp xúc Trạng từ hồi anh còn là cậu học trò ở THPT Châu Văn Liêm, dõi theo bước đường chữ nghĩa của anh, tôi không mấy bất ngờ với những thành tích anh liên tiếp đạt được, bởi người yêu chữ nghĩa, yêu văn hóa quê nhà đến vậy, ắt sẽ chắp cánh bay cao.

Bây giờ, Trạng đã ở tuổi 26, tên tuổi đã được bạn đọc biết đến qua một số đầu sách, các giải thưởng cấp khu vực và toàn quốc. Kiểm nghiệm lại, thấm thoắt anh đã theo cái nghề văn ngót 10 năm. Mười năm ấy, từ một cậu bé đạp xe lon ton đến nhà tôi mỗi buổi chiều tà, ngồi trước ghế đá chờ tôi đi làm về chỉ để tha thiết nhờ đọc giúp bài thơ, nay đã là Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, với một bề dày nhất định về gia tài văn học cho riêng mình.

Là một người trẻ, Lê Quang Trạng đã không ngần ngại dấn thân và thử nghiệm với nhiều thể loại văn chương. Trạng viết nhiều cả về số chữ lẫn thể loại, từ truyện ngắn, truyện dài, thơ, tản văn cho đến bút ký và tùy bút. Ở mỗi thể loại, anh đều có sự chắt lọc và chiêm nghiệm rất riêng, chừng như đôi mắt quan sát tinh tế và sự nhạy cảm của tâm hồn Trạng, luôn rung động và ào ạt muốn giãi bày.

Lâu lâu lại nghe Trạng nhắn rằng anh đang ở Tam Đảo mù sương, ít lâu sau lại nghe đang đi rong ruổi ở U Minh miệt thứ, rồi lại thấy những trang viết về miền biên thùy Tây Nam. Đi nhiều, chịu khó lăn xả vào những ngõ ngách của đời sống; lắng nghe và thích thú với những điều xưa - mới. Đức tính ấy đã giúp Trạng có được những trang truyện ngắn về chiến tranh hết sức lay động, để rồi sau trang viết, người ta không chỉ nghe tiếng vọng từ tác phẩm anh, mà còn nghe cả sự mến yêu đến từ những cựu chiến binh - những nhân vật, những người trải lòng cho nhà văn viết truyện.

Đến địa hạt văn chương thiếu nhi

Và bây giờ, Trạng lại bắt tay vào một địa hạt văn chương khác, nơi những trang viết nhuốm màu xanh tươi và dành cho thiếu nhi (cũng như những tâm hồn thơ trẻ).

Đọc truyện dài Thủ lĩnh băng vịt đồng do Nhà xuất bản Kim Đồng ấn hành năm 2019, rồi nay đọc bản thảo truyện dài Cá Linh đi học của anh, tôi như thấy lại hình ảnh của những đứa trẻ quanh mình, và cả những lời thì thầm rất đỗi trẻ con của chính tôi hồi còn nhỏ, suốt bao năm như vẫn xanh lên trong một khung trời ký ức, nay được Trạng gợi nhắc trở về, vẹn nguyên một màu nguyên thủy!

Trạng cho biết truyện dài Cá Linh đi học được anh ấp ủ và viết trong hơn 2 năm. Khởi đầu là sự nhen nhóm từ những lần anh theo ghe cào cá đi dọc miền sông Tiền mùa nước nổi. Sự đa dạng của thiên nhiên được những người lớn tuổi kể lại trong niềm tự hào và nuối tiếc. Thiên nhiên miền Tây ngày một suy giảm, hiện rõ trong sự ít dần của nhiều loại thủy sản, cùng với niềm đau đáu về những miền đất bị cuốn trôi đi.

Với góc nhìn trẻ thơ và vốn sống Trạng tích góp về những loài thủy sản, anh đã dựng lên những nhân vật cá Linh ống, cá Heo, Tôm, cá Tra, bác Rùa, bà Lóc… Từ những cá tôm quen thuộc của miền sông nước, Trạng đã cho chúng nói lên tiếng nói của mình. Đó là lời tâm tình rất đỗi trẻ thơ về những niềm vui nỗi buồn, nhưng bên trong lại là những bài học không chỉ là kiến thức về miền Tây, mà còn là lời nhắc nhở về ý thức sinh thái cộng đồng nơi cuối nguồn Mê Kông bao đời trù phú.

Truyện dài Cá Linh đi học mang dáng dấp một lời tâm tình thủ thỉ, hóm hỉnh, gần gũi và đầy màu sắc. Lồng ghép những hình ảnh về một miền đất phù sa châu thổ cùng với những câu chuyện nhuốm màu cổ tích. Qua Cá Linh đi học, Lê Quang Trạng không chỉ vẽ nên một bức tranh miền Tây bằng những nét cọ trẻ thơ xinh xắn, mà anh còn gửi gắm đến các bạn đọc nhỏ tuổi những bài học về gia đình, sự gắn kết yêu thương và tình yêu động vật.

• Top 8 tác phẩm vào Vòng Chung kết - chấm điểm Giải Dế Mèn 2022
• Chấm chung khảo Giải Dế Mèn
• 11 tác phẩm vào chung khảo Giải Dế Mèn

Có người bảo rằng, sứ mệnh của văn học thiếu nhi là đem đến cho các em những người bạn dễ thương và sáng tạo. Với quyển truyện dài Cá Linh đi học, Lê Quang Trạng không chỉ phác họa được những hình ảnh sống động, thú vị từ miền sông nước Cửu Long, mà còn có những khoảng lặng để độc giả nghĩ suy và lấp đầy vào đó bằng những lý lẽ, những câu chuyện riêng. Gợi mở và giúp các bạn nhỏ đồng sáng tạo là một thiên chức của một nhà văn viết cho thiếu nhi bằng cả tài năng và cái tâm lúc nào cũng xanh tươi đầy sức sống.

Khép lại Cá Linh đi học, tôi thấy cá bay vụt lên, ngoe nguẩy nhìn rồi rủ tôi cùng đến một vương quốc đầy sóng bạc. Ấy, chẳng phải tôi vừa nhập tâm mình vào việc nối dài/viết thêm cho cái kết truyện của Trạng đó sao?

Bằng sự lắng nghe, quan sát và tài kể truyện thiếu nhi bẩm sinh (thứ không phải nhà văn nào cũng dễ dàng có được), Trạng đã làm cho nhân vật đồng thoại của mình bay lên, cá linh đâu chỉ bơi một mình trên trang viết, mà còn (sẽ) bay cùng tôi và các độc giả đến một chân trời nào nữa? Nơi chỉ có tình yêu thương mà muôn màu đẹp xinh đầy sức sống.

Minh An