COVID-19 và những bài học đau đớn từ dịch cúm Tây Ban Nha

(Thethaovanhoa.vn) - Đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918 đã càn quét khắp thế giới và khiến ít nhất 50 triệu người thiệt mạng. Một số bài học đau đớn rút ra từ đại dịch này vẫn còn nguyên giá trị trong cuộc chiến chống COVID-19 hiện tại, giúp thế giới tránh lặp lại kết cục thảm khốc của hơn 100 năm trước.

Cập nhật tình hình dịch bệnh mới nhất từ Bộ Y tế và cơ quan chức năng

Báo Điện tử Thể thao và Văn hóa - TTXVN cập nhật những diễn biến mới nhất của dịch bệnh COVID-19 trong nước và thế giới từ các cơ quan chức năng.

Bài học số 1: Không dừng cách ly xã hội quá sớm   

Theo các nhà dịch tễ học, trong đại dịch cúm Tây Ban Nha, việc dừng cách ly xã hội quá sớm đã dẫn đến đợt lây nhiễm thứ hai còn nguy hiểm hơn đợt đầu tiên.   

Vào năm 1918, đúng thời điểm sắp hết dịch thì việc từng nhóm lớn người dân tụ tập lại với nhau đã khiến dịch bùng phát trở lại và cướp đi sinh mạng của nhiều người hơn trước.   

Ở San Francisco (Mỹ), khi số ca mắc cúm Tây Ban Nha giảm về gần con số 0 thì giới chức vội hô hào mở cửa thành phố, tổ chức diễu hành hoành tráng và cởi bỏ hết khẩu trang ra. Hai tháng sau, việc này đã đưa dịch cúm trở lại.   

• Số ca tử vong trong ngày ở Tây Ban Nha tăng - Nga ghi nhận số ca nhiễm vượt 15.000 người

Philadelphia của Mỹ cũng chịu chung số phận. Dù 600 thủy thủ ở Căn cứ Hải quân Philadelphia mắc cúm Tây Ban Nha nhưng chính quyền thành phố này đã không chịu hủy cuộc diễu hành ngày 28/9/1918. Ba ngày sau, Philadelphia có thêm 635 ca mắc mới và chẳng mấy chốc trở thành thành phố có số người chết vì cúm Tây Ban Nha cao nhất nước Mỹ.  

Ngược lại, St. Louis đã lựa chọn hủy diễu hành và tình hình tại đây tốt hơn nhiều. "Hơn 10.000 người ở Philadelphia chết vì đại dịch, trong khi số người chết ở St. Louis không vượt quá 700", Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ cho biết.   

Dịch ở những nơi khác nhau đạt đến đỉnh vào những thời điểm khác nhau. Tuy nhiên, việc vượt qua cái gọi là “đỉnh điểm” của COVID-19 không có nghĩa là số ca mắc cũng như tử vong không thể tăng trở lại.   

Theo đường đồ thị miêu tả diễn biến dịch bệnh, chúng ta nhận định đường cong này sẽ đạt đến một đỉnh và rồi đi xuống, giống như hình một ngọn núi đơn độc. Tuy vậy, vẫn có khả năng đồ thị lại có hình sóng với sóng sau nối theo sóng trước. Sóng lớn đến mức nào thì tùy thuộc vào cách hành xử của chúng ta.   

Bài học số 2: Hệ miễn dịch quá mạnh mẽ của những người trẻ và khỏe mạnh có thể chống lại họ   

Đại dịch năm 1918 đã giết chết nhiều thanh niên trẻ khỏe mạnh, với khoảng 2/3 số người tử vong ở độ tuổi từ 18 đến 50.   

Trong những năm trước đại dịch, tuổi thọ trung bình của người Mỹ là khoảng trên 50 tuổi. Nhưng chỉ trong một năm sau đó, tuổi thọ trung bình của người Mỹ giảm 12 tuổi.   

Tính đến năm 2017, tuổi thọ trung bình của người Mỹ là 78,6. Và người cao tuổi, người có bệnh lý nền có nguy cơ bị COVID-19 tấn công cao hơn. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều thanh niên khỏe mạnh vẫn mắc và chết vì COVID-19.   

Một lý do đại dịch năm 1918 khiến nhiều thanh niên tử vong là vì dịch bùng phát trong Thế chiến thứ nhất, khi các binh sĩ sống rất gần nhau trong doanh trại. 

Vào thời điểm hiện tại, tuy không còn cuộc chiến tranh thế giới nào nhưng bài học quan trọng thì vẫn còn: Những người trẻ, sung sức không phải là bất khả chiến bại. Và hệ miễn dịch mạnh mẽ của họ có thể chống lại họ.   

Nhìn lại đại dịch cúm Tây Ban Nha, các nhà khoa học tin rằng phản ứng thái quá của hệ miễn dịch đã góp phần làm tăng tỷ lệ tử vong ở những thanh niên khỏe mạnh.   

Tương tự, tới đại dịch COVID lần này, hệ miễn dịch phản ứng thái quá có thể góp phần gây tử vong ở những người trẻ tuổi. Hiện tượng phản ứng thái quá này trong y học gọi là “bão cytokine” - phản ứng miễn dịch trong đó cơ thể giải phóng cytokine quá nhiều và quá nhanh vào máu. Cytokine đóng vai trò quan trọng trong các phản ứng miễn dịch, nhưng với một lượng lớn giải phóng trong cơ thể, chúng có thể gây viêm sưng, suy đa tạng và đe dọa tới tính mạng.   

Bài học số 3: Không dùng thuốc chưa được kiểm chứng để phòng và trị bệnh   

Cúm Tây Ban Nha và COVID-19 có chung hai thách thức: Thiếu vaccine dự phòng và thiếu thuốc điều trị.   

Trở lại năm 1918, các phương thuốc rất đa dạng, từ thuốc mới được phát triển đến các loại dầu và thảo dược với công dụng không được kiểm chứng khoa học.   

Tới năm 2020, không ít người cho rằng hydroxychloroquine - một loại thuốc trị bệnh sốt rét, lupus và viêm khớp dạng thấp - có thể cứu chữa bệnh nhân COVID-19. Thế nhưng, một nghiên cứu gần đây cho thấy hydroxychloroquine không những không giúp điều trị cho bệnh nhân COVID-19 mà còn khiến nhịp tim của nhiều người bệnh trở nên bất thường.   

Các bác sĩ ở Brazil và Thụy Điển cũng bày tỏ quan ngại về việc sử dụng loại thuốc tượng tự hydroxychloroquine là chloroquine cho bệnh nhân COVID-19 vì các vấn đề liên quan tới tim mạch.   

Tùy tiện dùng những loại thuốc như thế này có thể là lợi bất cập hại trong cuộc chiến chống COVID-19.

Thanh Hương/TTXVN (Theo CNN)