Sống chậm cuối tuần: Nhớ 'Bông sen'- nhạc kịch từ tuyến lửa

(Thethaovanhoa.vn) - (LTS) Việc phục dựng và biểu diễn vở nhạc kịch Người tạc tượng (Đỗ Nhuận) vào tối 5/10 tới tại Nhà hát Lớn Hà Nội đã khơi dậy sự quan tâm của công chúng đối với các sáng tác nhạc kịch của Việt Nam trong nhiều năm qua, đặc biệt là những thập niên 1960, 1970. Tiếp theo loạt bài "3 nhạc kịch sử thi đầu tiên của Việt Nam" (về các vở Cô sao, Người tạc tượng và Bên bờ Krông Pa), nhạc sĩ - nhà báo Nguyễn Thụy Kha chia sẻ thêm những tư liệu về một vở nhạc kịch đặc biệt, được sáng tác từ tuyến lửa.

Xem chuyên đề "Sống chậm cuối tuần tại đây"

3 nhạc kịch sử thi đầu tiên của Việt Nam (kỳ 3 & hết): 'Người tạc tượng' - bản anh hùng ca Tây Nguyên

Sau nhạc kịch "Cô Sao", ngay từ năm 1966, Đỗ Nhuận đã nghĩ tới một nhạc kịch mới mang âm điệu Tây Nguyên bên cạnh nhạc kịch "Cô Sao" mang âm điệu Tây Bắc. Dự kiến, nếu Tổng tấn công Mậu Thân 1968 toàn thắng, vở nhạc kịch ấy sẽ mang vào trình diễn tại Sài Gòn.

Ngay từ khi vượt Trường Sơn vào chiến trường miền Nam, nhạc sĩ Hoàng Việt đã ôm ấp khát vọng muốn viết một vở nhạc kịch ở ngay tại chiến khu R miền Đông Nam Bộ, nhất là sau khi xem nhạc kịch Cô Sao của Đỗ Nhuận. Giữa năm 1967, khi kịch bản văn học vở Bông sen của Nguyễn Vũ hoàn thành, hai nhạc sĩ Lưu Hữu Phước và Hoàng Việt đã cùng nhau biến nó thành một nhạc kịch -nhạc kịch từ tuyến lửa.

• 3 nhạc kịch sử thi đầu tiên của Việt Nam (kỳ 2): 'Bên bờ Krông Pa' - Cơn bão táp đồng khởi của buôn làng
• 3 nhạc kịch sử thi đầu tiên của Việt Nam (kỳ 1): Sức sống của 'Cô Sao' - vở nhạc kịch Việt Nam đầu tiên

Có lợi thế là trước cách mạng, Lưu Hữu Phước đã từng viết vở kịch hát Tục lụy với lời thơ Thế Lữ. Còn Hoàng Việt thì đã tu nghiệp ở nhạc viện Sofia, Bungaria và tốt nghiệp bởi giao hưởng Quê hương độc đáo. Bởi thế, nhạc kịch Bông sen khi được gửi ra miền Bắc đã được chép lại cẩn thận có phần đệm dương cầm và những chỉ dẫn cần thiết về phối âm, phối khí cho dàn nhạc giao hưởng.

Nhạc sĩ Đỗ Nhuận (lúc ấy là Tổng thư ký Hội Nhạc sĩ Việt Nam) đã từng chia sẻ: “Giới âm nhạc miền Bắc đón nhận nhạc kịch Bông sen với tất cả tấm lòng trân trọng và trìu mến. Từ miền Nam thân yêu, từ cuộc chiến đấu oanh liệt, trong hoàn cảnh hết sức gian khổ của chiến trường, nhạc kịch này ra đời là một thành tích đáng kể, đánh dấu một bước trưởng thành mới của nền âm nhạc giải phóng về nội dung cũng như về nghệ thuật”.

Nhạc sĩ Văn Chung (Phó Giám đốc Nhà hát Giao hưởng - Hợp xướng - Nhạc vũ kịch) cũng nói: “Sau một thời gian nghiên cứu nhạc kịch Bông sen, toàn thể nghệ sĩ nhà hát chúng tôi xin hứa quyết tâm dựng vở này với tinh thần tổng tiến công và nổi dậy của đồng bào miền Nam ruột thịt”.

Khi ấy, nhạc sĩ Hoàng Việt đã hy sinh ngày 31/12/1967 trong chuyến đi thực tế về Tiền Giang quê mẹ để chuẩn bị viết giao hưởng số 2. Và nhạc kịch Bông sen đã được công diễn từ ngày 20/12/1968 nhân kỷ niệm 8 năm thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam (20/12/1960 - 20/12/1968). Sau đó diễn nhiều đêm suốt mùa Xuân 1969.

Trong pano ghi giới thiệu, người mến mộ thấy đề khá lạ: Nhạc kịch Bông sen. Âm nhạc Lê Quỳnh và Huỳnh Minh Siêng. Lê Quỳnh là bí danh của Hoàng Việt, còn Huỳnh Minh Siêng là bí danh của Lưu Hữu Phước. Kịch bản: Nguyễn Vũ.

Gần như các nghệ sĩ từng làm nhạc kịch Bên bờ Krông Pa đều tiếp tục tham gia dàn dựng nhạc kịch Bông sen. Chỉ có thiết kế mỹ thuật thì Đường Tài thay Bùi Huy Hiếu. Vai chính nam (chiến sĩ giải phóng) thì thay bằng Lê Gia Hội và Quốc Thanh. Vai chính nữ (em gái) thì thay bằng Bích Liên và Huyền Mi. Ngọc Dậu, Viễn Lữ, Bích Loan, Kim Oanh thay nhau trong vai bà mẹ. Sĩ quan Mỹ do Văn Hải và Duy Thông đảm nhận. Sĩ quan Việt Nam Cộng hòa do Đức Lộc và Hoàng Bắc đảm nhận. Lính Mỹ do Quản Thái, Quốc Thái, Đức Ngân đảm nhận.

Khi tiếng hát của em gái và chiến sĩ giải phóng vang lên với nét nhạc uyển chuyển, trong sáng gợi những hình ảnh ruộng đồng phì nhiêu màu mỡ và miền Nam sông nước thì khán giả đã bị thu hút một cách hết sức tự nhiên. Bên cạnh tinh thần quyết thắng, nhạc kịch Bông sen còn muốn nói lên lòng kính yêu của đồng bào miền Nam với Bác Hồ và niềm tin sắt đá vào sự lãnh đạo xuất sắc của Người.

Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ

Bác dắt chúng con đi

Giành lại tự do

Giành lại cuộc đời

Đầu ngẩng cao làm chủ đất trời

Cho nước Việt Nam no ấm hát cười

Cho nước Việt Nam sen nở ngàn đời

Thật may mắn, nhạc kịch Bông sen đã được công diễn trước mùa Thu Bác Hồ đi xa. Nó như lời ca ngợi tuyệt vời cho hình tượng hoa sen của đất nước Việt Nam.

Nguyễn Thụy Kha