NSND Kim Cương - Trái tim dành cho yêu thương

Tuần qua, TP.HCM đã tổ chức lễ tôn vinh 60 gương mặt tiêu biểu trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển TP.HCM (1975 - 2025). Trong danh sách này, có 10 người thuộc lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật và báo chí truyền thông. NSND Kim Cương (sinh năm 1937) là một trong số đó.

Nói đến NSND Kim Cương là người ta nhớ ngay đến những vai diễn để đời, những vở kịch kinh điển như Lá sầu riêng, Bông hồng cài áo, Tania, Trà hoa nữ, Nhân danh công lý... Nhưng bà không chỉ là "viên ngọc quý" của sân khấu, mà còn là vị "bồ tát" của người nghèo, người neo đơn. Cả đời bà đã cống hiến cho nghệ thuật và công tác từ thiện, đem hạnh phúc và niềm tin cho biết bao người.

Từ truyền thống gia đình

Từ nhỏ, NSND Kim Cương đã chịu ảnh hưởng từ người mẹ nhân hậu. NSND Bảy Nam không chỉ truyền nghề diễn kịch, dựng kịch cho con, mà truyền cả trái tim yêu thương, chăm lo cho những số phận không may mắn.

NSND Kim Cương kể một kỷ niệm sâu sắc, lúc bà 19 tuổi đã có những vai diễn ấn tượng trên sân khấu cải lương, nên thím Sáu của bà là bà Cao Long Ngà đã thưởng cho cháu một chiếc kiềng vàng nặng 4 chỉ, loại trang sức đeo cổ rất sang trọng.

Đây là món nữ trang đầu tiên của Kim Cương, nên bà quý vô cùng. Một hôm, bà Bảy Nam nghe có tiếng khóc của một đứa trẻ bên ngoài cửa sổ, liền bước ra xem, thấy một người đàn ông đang ẵm con, dỗ dành. Hỏi ra, mẹ đứa bé đi giúp việc, bị chủ nhà nghi là ăn cắp tiền rồi báo cảnh sát, họ bắt chị đem vô bốt, buộc phải đền tiền mới thả ra, đứa trẻ bên ngoài khát sữa khóc đến kiệt sức.

Bà Bảy Nam vào nhà nói với Kim Cương: "Con cho má mượn cái kiềng, má đem ra tiệm cầm đồ lấy tiền cứu mẹ đứa nhỏ, mai mốt má chuộc lại trả cho con". Thế là cả gia đình kia đoàn tụ, và Kim Cương nhớ mãi bài học nhân ái má đã dạy mình.

Kim Cương còn nhớ đời một câu má dạy khi má đã 92 tuổi nằm trên giường bệnh: "Con đừng nói PHẢI làm từ thiện, mà nên nói là ĐƯỢC làm. Mình đem hạnh phúc cho người khác thì mình vui trước tiên, mình hạnh phúc trước tiên. Mình CHO nhưng thật ra mình NHẬN rất nhiều". Lúc bà Bảy Nam mất, Kim Cương thu dọn đồ đạc của má, thấy rất nhiều biên nhận quyên góp giúp đỡ người nghèo, chỉ ghi tên "Mạnh thường quân" là bà Tư bán chè, dì Năm hột vịt, bà Sáu bán cháo… chứ không hề ghi tên thật của má. Đó là tên những nhân vật mà má Bảy Nam đã diễn. Má Bảy kín đáo làm việc thiện, và đem những nhân vật từ sân khấu bước ra cuộc đời.

Con đường thiện nguyện đầy hoa…

Kim Cương đã lớn lên trong cái nôi của má Bảy, và bà tiếp tục con đường thiện nguyện, sau này còn dạy lại cháu con y như vậy. Thập niên 1970, Kim Cương lập nhóm Gia Đình Tình Thương, xin gạo, đường, quần áo phát cho người nghèo, người tản cư vì chiến tranh, hoặc các em trong cô nhi viện, trường mù Nguyễn Đình Chiểu… Ngay cả khi bà mang bầu bụng khá to mà vẫn tranh thủ leo lên xe chở hàng đến tận nơi cứu trợ, mặc cho ông xã kêu trời.

Sau 1975, Kim Cương tham gia Hội Bảo trợ Bệnh nhân nghèo TP.HCM với vai trò Phó chủ tịch thường trực, và với uy tín của mình, bà đã vận động được rất nhiều kinh phí. Hội đã xuất sắc trong nhiều công tác như: đem ánh sáng cho hơn 500.000 người mù, cứu hơn 7.000 trái tim của các bé dị tật bẩm sinh, tầm soát ung thư cho phụ nữ vùng sâu vùng xa, vá môi, hở hàm ếch cho cả ngàn em bé… trong đó phần đóng góp của Kim Cương là rất lớn.

Vài năm sau, Kim Cương còn giữ chức Phó chủ tịch Hội Bảo trợ người tàn tật và trẻ mồ côi, lo đủ thứ từ mổ tim, xe lăn, phẫu thuật chỉnh hình, hoặc mở trường dạy nghề để họ có thể kiếm sống lâu dài, hòa nhập với cuộc sống… Trung bình mỗi tháng, bà phải "kiếm" được vài trăm triệu đồng cho trường hoạt động, rồi phụ lo giới thiệu và bán giùm sản phẩm của các em… Bao nhiêu trách nhiệm đó đủ khiến bà tất bật còn hơn lúc đi diễn kịch, nhưng miệng bà lúc nào cũng nở nụ cười thanh thản.

Bà còn lo quà tết cho nghệ sĩ nghèo mỗi năm vài tỉ đồng, vận động mấy trăm bồn nước cho các tỉnh miền Tây bị nhiễm mặn, mổ hậu môn cho các bé dị tật, trồng răng cho người nghèo, tổ chức đám cưới cho những cặp vợ chồng khuyết tật…

Bất cứ ai gọi đến, bà đều tiếp nhận, và nghiên cứu cách giúp họ. Một câu chuyện cảm động, khi người bạn của bà kể rằng có người đàn ông khuyết tật bán vé số, ngày nào cũng đứng tần ngần trước tiệm áo cưới của chị, chừng hỏi ra thì anh nói: "Vợ tôi ao ước được mặc cái áo này một lần thôi, mà nghèo quá làm sao đám cưới". Thế là Kim Cương đã nghiên cứu, đi vận động, rồi tổ chức một đám cưới long trọng tại nhà hàng Him Lam cho 40 cặp vợ chồng khuyết tật, lại còn tặng thêm quà, mỗi cặp vợ chồng được nhận mùng, mền, nồi cơm điện, phiếu mua hàng, kèm theo 8 triệu đồng tiền mặt. Đó là một đám cưới "lịch sử" khiến bao nhiêu người rơi nước mắt và càng nể phục Kim Cương.

Không chỉ giúp đỡ về vật chất, Kim Cương còn là điểm tựa tinh thần của nhiều người. Một cậu học sinh gọi điện cho bà khóc lóc kể chuyện cha có vợ bé, gia đình của con sắp tan vỡ. Bà phải nghĩ cách hàn gắn. Chính trái tim nhân ái của bà đã thuyết phục được họ, và họ đoàn tụ hạnh phúc. Một cô gái lỡ mang bầu, không nơi nương tựa, gọi điện cho bà, bà liền gởi cô vào chùa, khi cô sanh nở xong bà cho tiền về quê làm ăn. Bà nghiệm ra một điều: "Đôi khi người ta cần một điểm tựa tinh thần hơn là vật chất. Lúc người ta bế tắc tinh thần thì rất cần ai đó đưa tay ra kịp thời".

Nhiều người bảo: "Có lẽ vì Kim Cương toàn đóng vai khổ trên sân khấu, nên bà thông cảm cho cảnh khổ". Kim Cương gật đầu, nhưng bà nói thêm: "Bản thân cuộc đời má tôi, cuộc đời tôi cũng có nhiều nỗi khổ, cũng từng nghèo khó vô cùng, cho nên thấu cảm và muốn chia sẻ với đồng bào".

… và có cả chông gai

Mấy chục năm làm thiện nguyện, vui rất nhiều nhưng buồn cũng có, chứ đời đâu phải suôn sẻ nhẹ nhàng. Kim Cương tâm sự: "Ai đã bước vào con đường thiện nguyện thì phải lấy chữ nhẫn làm đầu, phải hạ "cái tôi" của mình xuống chứ không thể tự cao tự mãn. Đi xin tiền, vận động kinh phí có lúc cũng không dễ dàng, đôi khi phải chờ đợi, thuyết phục. Ai có tánh tự ái thì nói thiệt là khỏi làm được".

Thực tế, nhiều nhà hảo tâm quý trọng bà, nhưng thỉnh thoảng cũng có người gây sốc. Chẳng hạn một lần, bà đến công ty nọ tiếp xúc với một anh lãnh đạo tuổi đáng con mình. Anh ta buột miệng: "Nghệ sĩ hết thời, giờ đi bán vé từ thiện à?". Kim Cương nuốt cơn giận xuống, nói nhẹ nhàng nhưng vẫn quyết liệt: "Chỉ vì công tác từ thiện thôi chú em. Chứ nếu là nghệ thuật, thì xin lỗi, chú em chưa đáng để xem kịch của tôi đâu".

Nhưng số người như vậy rất ít, hầu hết đều thương quý Kim Cương nên nhiệt tình ủng hộ bà. Tuy nhiên Kim Cương vẫn cẩn thận: "Cách xin tiền của tôi là không ép người ta đóng góp, luôn chừa cửa cho người ta từ chối, bởi đôi khi người ta đang gặp khó khăn gì đó, mình ép thì không nên. Tôi rất thương người nghèo, nhưng cũng rất thương các nhà hảo tâm. Đồng tiền họ làm ra cũng vất vả lắm, mình phải trân trọng".

Kim Cương sinh năm 1937, tính đến nay đã 88 tuổi, dù bà đã thôi bớt các chức vụ nhưng vẫn giữ nhiều công tác thiện nguyện. Bình thường bà cũng yếu sức, có khi vô cấp cứu, nhưng lúc bước vào cuộc vận động từ thiện thì bà như được tiếp thêm sức mạnh, làm đến quên cả mệt, và vẫn  minh mẫn đến lạ kỳ. Con trai bà khuyên mẹ nghỉ ngơi thì bà lại nói: "Tôi quýnh quáng làm vì biết thời gian không chờ mình, mà người ta cũng không chờ mình được nữa. Có những nghệ sĩ nghèo có tên trong danh sách nhận quà Tết, nhưng chưa kịp phát thì đã ra đi. Tôi đem quà đến đặt trên bàn thờ mà nước mắt tuôn rơi".

NSND Kim Cương là một cánh chim không mỏi. Bà nói mình đã "nợ" khán giả cái tình suốt mấy chục năm, thì có trả cả đời cũng không hết.