Nghệ nhân ưu tú Hồ Thanh Tuấn: Đưa nghệ thuật chế tác ngọc trai ra thế giới

Với cái đầu lãng mạn, đôi tay tài hoa, trái tim thổn thức với văn hóa Việt, Hồ Thanh Tuấn từng đưa hình ảnh trống đồng vào thiết kế chuỗi ngọc trai. Sáng tạo này từng vinh dự được nhà nước chọn làm quà tặng cho phu nhân tổng thống Barack Obama và phu nhân thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe.

Làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân - Cơ hội lớn cho những nghệ nhân trẻ

Làng đá Ninh Vân thuộc huyện Hoa Lư tỉnh Ninh Bình, một làng nghề truyền thống có bề dày lịch sử.

Gần đây, trong buổi giới thiệu sách tựa đề Mặc nưa, kỷ niệm 100 năm lãnh Mỹ A và đánh dấu hành trình 25 năm Võ Việt Chung mang áo dài Việt Nam đi khắp thế giới, nghệ nhân ưu tú Hồ Thanh Tuấn đã giới thiệu 40 tác phẩm độc bản. Trong đó, chuỗi ngọc trai chim bồ câu làm theo kỹ thuật thủ công, với vỏ xà cừ óng ánh ngũ sắc, khắc họa rõ nét sự mềm mại, bóng bẩy của lông vũ trong tư thế vỗ cánh bay nhận được sự tán thưởng vì tính thẩm mỹ độc đáo.

Hồ Thanh Tuấn là nghệ nhân chế tác ngọc trai hiếm hoi tại Việt Nam, anh cũng là thành viên trẻ nhất trong ngành mỹ nghệ kim hoàn được công nhận là nghệ nhân ưu tú. Để được sự vinh danh đó, anh đã đi qua một chặng đường dài đầy ắp đam mê.

Bước ngoặt định mệnh

Hồ Thanh Tuấn sinh ra trong gia đình trung nông, thuộc vùng sâu vùng xa của tỉnh Sóc Trăng. Hồi anh còn nhỏ, việc được ra phố thị là một niềm hạnh phúc, được nhìn xuất ngoại nhìn thấy văn minh thế giới là điều gì đó xa xôi. Nhưng chính hoàn cảnh thiếu thốn ấy tạo nên động lực để anh vươn lên.

Tốt nghiệp phổ thông, anh theo chuyên ngành công nghệ thông tin. Làm việc cho một công ty lớn với mức lương rất hậu hĩnh, nhưng Tuấn quyết định rẽ hướng. Anh kể: “Trong quá trình làm việc, tôi có duyên gặp một nhóm chuyên gia nuôi cấy và chế tác ngọc trai người Pháp, đến từ đảo quốc Haiti thuộc Pháp, quần đảo nổi tiếng thế giới về ngọc trai đen. Họ sang Việt Nam tìm hiểu với ý định di chuyển vùng nuôi, nhờ tôi hướng dẫn khảo sát địa hình ở các địa phương. Tôi nhiệt tình tháp tùng với họ mà không nhận thù lao. Họ thích cách làm việc của tôi nên mời tôi tham gia lập dự án chung với mức thu nhập rất khủng, cùng vị trí giám đốc điều hành. Tôi nhận lời không phải vì tiền và vị trí, mà bị kích thích bởi cảm giác phiêu lưu khám phá cái mới, bước ra khỏi vùng an toàn quen thuộc”.

Thế là Tuấn khăn gói ra nước ngoài để được đào tạo và thực nghiệm ngành ngọc trai suốt 6 năm. Tuấn và nhóm trở về vùng biển Bình Định, Phú Yên và Côn Đảo triển khai dự án nuôi ngọc trai thiên nhiên. Công việc đang tiến triển thuận lợi, năm 2008, xảy ra khủng hoảng kinh tế thế giới, ngành ngọc trai-kim hoàn ảnh hưởng nghiêm trọng, dự án giải tán. Trót yêu nghề, một năm sau, 2009, Tuấn một thân một mình bắt đầu gầy dựng lại sự nghiệp. Lúc ấy, tại Việt Nam đã có các công ty ngọc trai do người Việt làm chủ, nhưng ít chế tác thành các tác phẩm tinh xảo. Tuấn lại muốn theo hướng sáng tác, tạo ra những tác phẩm độc đáo và tinh xảo từ những viên ngọc trai tự nhiên. Bởi vì với anh mỗi một viên ngọc trai đều có thể tạo nên một tác phẩm nghệ thuật khác nhau.

Điều này bắt nguồn từ việc anh nhìn thấy từ các tác phẩm ngọc trai trong các tài liệu cũ. Ngọc trai từ ngàn xưa vốn là trân châu, ngọc quý thuộc về hoàng tộc, được chế tác công phu dùng làm cống phẩm bang giao giữa các vương quốc. Có một thời kỳ, nhiều triều đại phong kiến phương Đông cấm dân thường sở hữu ngọc trai. Vì lẽ đó, Tuấn đặt cho thương hiệu của mình là Ngọc trai Hoàng Gia (Hoang Gia Pearl).

Hồ Thanh Tuấn đã thực hiện được sứ mệnh tạo ra những vật phẩm vô cùng giá trị làm quà tặng cho các nguyên thủ quốc gia trên thế giới. Nhưng, bên cạnh đó, anh nhìn thấy vẻ đẹp của mọi phụ nữ là bình đẳng, không có sự phân biệt giai cấp, nên nỗ lực tạo ra nhiều tác phẩm phục vụ cho đại chúng.

Tâm hồn nghệ sĩ

Theo thời gian, tài năng đặc biệt của Tuấn đã len lỏi vào đời sống nghệ thuật. Các cuộc thi nhan sắc, các nhà thiết kế thời trang tìm đến anh để hợp tác. Họ muốn vương miện hoa hậu phải có sự sang trọng và thanh lịch, hoặc là họ muốn những bộ trang phục đẹp nền nã được tôn vinh thêm bởi những tác phẩm lung linh từ ngọc trai.

Vốn dĩ có tâm hồn nghệ sĩ, Tuấn đã tham gia nhiệt tình. Trong mỗi sự kiện như thế, anh chẳng khác gì một họa sĩ hay một nhà điêu khắc, nhốt mình ở một không gian riêng biệt nghiền ngẫm sáng tác. Có khi anh vẽ phác họa hàng trăm bản thảo, để rồi chỉ chọn được một bản duy nhất. Tiếp đến là quá trình tạo tác vô cùng tỉ mẫn. Điều đáng nói, nuôi cấy ngọc trai để tạo ra tác phẩm mỹ thuật là tiến trình tạo tác nghệ thuật gắn liền với sự tác động cùng với thiên nhiên, nên kỳ công và phức tạp hơn so chế tác kim hoàn, hay vẽ một bức tranh. Cảm xúc là nguyên liệu không thể thiếu trong lúc suy tưởng, thiết kế, và chế tác. Có những tác phẩm, Tuấn mất vài năm mới có thể hoàn thành.

• Làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân - Cơ hội lớn cho những nghệ nhân trẻ
• Trao giải thưởng Văn nghệ Dân gian và phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian năm 2020
• Tôn vinh những nghệ nhân nắm giữ hồn cốt văn hóa Hà Nội

Tuấn cho rằng nghệ nhân ngành ngọc trai hay là nghệ sĩ của tất cả các loại hình nghệ thuật không nên nghĩ tới tiền trước khi sáng tác. Bởi vì như thế, sẽ không có sự thăng hoa của cảm xúc sáng tác. Hãy để tâm hồn mình phiêu lãng, khi tạo ra được tác phẩm đặc sắc, chắc chắn công sức sẽ được đền bù. Bằng chứng là hiện tại, các tác phẩm của Tuấn đã được công chúng trong nước ưa chuộng, rồi vượt khỏi biên giới quốc gia, được đón nhận tại thị trường Mỹ, Nhật, châu Âu…

Tên anh và các tác phẩm của anh xuất hiện trong các sự kiện lớn như hoa hậu đại dương, hoa hậu Việt Nam, sách kỷ lục Việt Nam công nhận tác phẩm vương miện hoa hậu bằng ngọc trai tự nhiên lớn nhất thế giới. Niềm vui lớn nhất của Tuấn là tác phẩm do anh sáng tác được công nhận. Và như thế, anh tiếp tục viết câu chuyện của mình bằng niềm đam mê bất tận.

Nguyễn Huy