Đỗ Doãn Hoàng và những bài báo truyền cảm hứng

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng là tác giả của bài Chuyện một người thầy được in trong sách Tiếng Việt 5, tập 1, bộ Cánh Diều. Bài viết là chân dung tuyệt đẹp về một vị thầy luôn hết lòng mang con chữ đến vùng Tây Bắc, đặc biệt với bà con xã Mù Cả, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu.

Ngoài ra, anh còn có một tác phẩm khác đã in trong sách Ngữ Văn 9, tập 1, bộ Cánh diều, với tựa Khám phá kỳ quan thế giới: thác I-goa-zu. Cả hai đều là những tác phẩm truyền cảm hứng, với mong muốn cống hiến xã hội và một khơi gợi sự khám phá thế giới. 

Những kỷ niệm với thầy giáo Nguyễn Văn Bôn

* Lý do nào khiến anh viết bài về Anh hùng lao động - nhà giáo Nguyễn Văn Bôn?

- Nhà giáo Nguyễn Văn Bôn là một người đàn ông rất đặc biệt. Tôi đã từng viết báo, viết sách, đã từng làm phim phát trên VTV về cuộc đời ông. Nếu tôi nhớ không nhầm thì trước tôi, sách giáo khoa của Việt Nam đã từng có bài viết về ông. Sau này, chính ông và tôi cũng không tìm được tác phẩm đấy nữa. Hiện nay, ông vẫn đang nhờ tôi đi tìm hộ mà chưa thấy.

Đối với tôi, đây là một vinh dự và điều quan trọng hơn là tôi rất là kính trọng một người như ông Bôn. Ông là anh hùng giáo dục đầu tiên của Việt Nam được Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng bảng vàng danh dự.

Một người anh hùng như ông Bôn thật sự rất đặc biệt. Ông xung phong đến vùng xa xôi nhất của Việt Nam để dạy học và đã đẵn tre gỗ về dựng lớp học, gọi học sinh đi học, viết chữ lên lưng trâu để khi đi chăn trâu trẻ con nhìn vào đấy mà học.

Ngoài ra, ông còn dựng khu vực phòng thí nghiệm để học sinh hiểu về các loài côn trùng ở địa phương, làm cả bảo tàng về bàn đèn để chống lại nạn nghiện thuốc phiện. Ông báo cáo đến các nhà sử học, các chuyên gia dân tộc học về tình trạng trẻ em yêu đương, quan hệ tình dục rất sớm… để tìm giải pháp chống lại nạn này. Ông đã hướng dẫn người dân cách chống lại thổ phỉ, thậm chí còn hướng dẫn phụ nữ ở đây cách mặc chiếc áo lót. Tóm lại, ông đã làm rất nhiều việc cho xã Mù Cả. Tôi nghĩ rằng câu chuyện về một con người như ông thì lịch sử cần phải được biết đến.

Tôi đã viết loạt bài về ông Bôn, nên tôi với ông có rất nhiều kỷ niệm. Tôi nhớ có lần lái xe gầm cao đưa ông Bôn đi thăm lại Mù Cả, vì ông lớn tuổi rồi nên không muốn ông phải đi bộ, tuy nhiên, đường sá quá hiểm trở, xe chúng tôi lại hỏng giữa đường, nên phải ngủ ngoài đường rất nhiều ngày. Tôi còn nhớ những lần khác, chúng tôi đi bộ ngày nọ sang ngày kia, đi đến đâu người dân khóc đến đó, còn lãnh đạo thì đến thăm hỏi, tri ân ông Bôn, vì họ biết Mù Cả nhờ ông mới có được ngày hôm nay.

* Còn bài viết về thác Iguazu thì sao, thưa anh?

- Đây là một cái thác nằm ở biên giới giữa Brazil và Argentina. Tôi đến đây một lần và rất ấn tượng. Thứ nhất, Iguazu là một thác lớn nhất thế giới tính về lưu lượng nước. Đây cũng là nơi mà trong một ngày tôi có thể thăm 3 quốc gia: Paraguay, Argentina và Brazil. Thứ hai, tôi ấn tượng về cách người ta khai thác du lịch.

Bạn có thể đi thuyền lao thẳng vào họng quỷ, tức là lao thẳng vào ngọn thác, giữa thác có một khu vực gọi là họng quỷ. Bạn có thể ngồi trên máy bay ngắm thác và nhảy xuống. Bạn có thể đi thăm cái thủy điện lớn nhất thế giới, trước khi đập Tam Hiệp của Trung Quốc ra đời. Bạn có thể trải nghiệm văn hóa, thăm vườn quốc gia của hai quốc gia, gặp rất nhiều các loài hoang dã tuyệt đẹp ở đó.

Vì vậy, tôi viết tác phẩm này, muốn truyền cảm hứng cho nhiều người về tình yêu thiên nhiên, khám phá thế giới và đặc biệt là hiểu về cái lịch sử kiến tạo của vỏ trái đất, cũng như cách làm du lịch có văn hóa, có bảo tồn, đem lại nguồn lợi nhuận khổng lồ cho cư dân ở đó. Tôi muốn nói về bài học cho chúng ta khi thực hiện các đề án về phát triển du lịch, bảo tồn văn hóa, giữ gìn thiên nhiên.

Những gì yêu thì sẽ bảo vệ

* Rất yêu thiên nhiên, vậy thì vì sao anh "định hướng" mình trở thành một nhà báo điều tra?

- Ngày xưa còn trẻ, tôi viết về đoàn thanh niên vì làm cho tạp chí Thanh niên của Trung ương đoàn. Sau này, tôi chọn làm phóng sự, khám phá những chuyện lạ của Việt Nam, đưa bạn đọc đến với những vùng đất khác nhau, nhưng kể mãi rồi cũng hết. Cuối cùng tôi nghĩ, tại sao mình không viết các bài báo tác động trực tiếp đến cộng đồng, nên quyết định chọn báo chí điều tra và đã đi khắp thế giới để viết báo điều tra.

Tôi chỉ kể các tác phẩm của tôi chỉ trong ba năm, trong số gần 30 năm làm báo của mình, để thấy báo chí đã tác động mạnh mẽ đến xã hội như thế nào. Nhóm chúng tôi và cá nhân tôi được tặng nhiều giải A giải báo chí quốc gia, rồi giải báo chí chống tham nhũng. Có những tác phẩm mà sau khi mà đăng thì các đối tượng trong bài lãnh án đến gần 70 năm tù…

Tôi kỳ vọng về việc báo chí tác động đến xã hội để tốt đẹp hơn, thể hiện sức mạnh của ngòi bút khi tham gia bàn luận, tìm giải pháp cho các vấn đề nóng của xã hội.

* Và vì sao anh chọn mảng điều tra hẹp: chống tàn phá môi trường?

- Có hai lý do. Thứ nhất, từ nhỏ tôi đã sống ở Ba Vì, rất gần với rừng, nên có nhiều ký ức gắn liền với các loài cây và động vật hoang dã. Thứ hai, thiên nhiên là vấn đề nóng, không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới, tôi gọi là đề tài mang tính toàn cầu. Nếu không có trải nghiệm tuổi thơ với thiên nhiên, có thể tôi vẫn đi đến những đề tài này bởi vì môi trường là vấn đề nóng mà báo chí điều tra phải hướng tới. Tóm lại, vì tôi yêu thiên nhiên nên chọn mảng này.

Khi bạn yêu thích điều gì thì sẽ chống lại những điều làm cho cái bạn thích bị tan nát. Tôi thích rừng nên ai phá rừng là tôi tố cáo. Những vụ phá rừng lớn nhất của Việt Nam là do chúng tôi tố cáo, vụ nuôi nhốt buôn bán hổ lớn nhất ở Việt Nam là do tôi tố cáo, vụ tàn sát rùa biển lớn nhất trên thế giới do tôi tố cáo và tôi đã được vinh danh.

Cái gì mình yêu thì phải bảo vệ và truyền cảm hứng cho nhiều người khác yêu và bảo vệ cùng. Khi bạn đã yêu thế giới kỳ bí ấy thì bạn thể hiện tình yêu rất là tình nguyện, có khi còn là tất yếu. Ngày xưa không có tiền để mua những cỗ máy đắt tiền để chụp chim, giờ có điều kiện thì mua. Mai này, tôi già không đủ sức vác máy nữa thì thôi, tình yêu mỗi giai đoạn sẽ có cách biểu hiện khác nhau. Sắp tới tôi ra sách về bảo tồn chim và triển lãm ảnh về những loài chim đẹp nhất thế giới mà mình đã từng chụp. Mỗi người có một đam mê và cứ thế mà làm.

Thấy được triết lý sống trong thế giới tự nhiên

* Những ngày lang thang núi rừng, anh thấy được gì?

- Khi bước vào thiên nhiên sẽ thấy có rất nhiều quy luật của con người nằm trong quy luật của muôn loài. Chẳng hạn, khi chúng tôi đi sang Papua của Indonesia chụp những con chim thiên đường, nhìn cách chúng khoe mẽ, tạo ra tiếng hót hay như thế nào, cách chúng dọn một sân khấu tuyệt đẹp, không có một chiếc lá bẩn, không một viên sỏi thừa để đón bạn tình, quyến rũ những con chim mái đến làm tôi liên tưởng đến thế giới của con người, nghĩ về sự tiến hóa và sự cân bằng của sinh thái, sự cạnh tranh để sinh tồn...

Gần thiên nhiên, chúng ta sẽ suy nghĩ được nhiều điều mang tính triết lý và nghĩ về giá trị sống mà mình phải đạt được, đồng thời biết được quy luật của cuộc sống mà tuân thủ, vì những quy luật trong tự nhiên hoặc con người đều dựa trên những nguyên lý rất giống nhau.

* Điều gì giúp anh luôn hăng say với những điều mình đang làm?

- Khi được làm điều mình thích, mình sẽ có cách làm hay nhất có thể, nhưng cuộc sống thì bao gồm cả điều mình không thích, nhưng vẫn phải làm. Tôi ước mơ chỉ được làm điều mình thích và không phải làm điều mình không thích. Khi tôi dành sức khỏe, tinh thần, trái tim, tiền bạc, tuổi trẻ cho điều mình thích, thì dù vất vả thế nào, tôi vẫn thấy hạnh phúc. Đó là sự lựa chọn thái độ sống. Mỗi người có một tuổi trẻ, tôi giờ không còn trẻ nữa, nhưng nếu trẻ lại thì tôi vẫn sống như vậy.

* Cảm ơn anh!