Đi tìm dấu mốc trung tâm của đồng bằng sông Hồng

(LTS) Với niềm đam mê các di sản văn hóa, nghiên cứu qua các tài liệu địa phương, cùng với lời kể của các "bô lão", TS Quách Ngọc Dũng (Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh Hưng Yên) đã miệt mài đi tìm dấu mốc trung tâm về mặt địa lý của đồng bằng sông Hồng. Thể thao và Văn hóa xin giới thiệu bài viết của ông về hành trình này.

Châu thổ sông Hồng hay đồng bằng Bắc Bộ, là khu vực hạ lưu sông Hồng và sông Thái Bình, cho đến nay vẫn thường gọi là đồng bằng sông Hồng. Vùng đồng bằng sông Hồng gồm 11 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình). Vùng đất màu mỡ nhờ phù sa bồi đắp này đã trở thành huyền thoại khi cư dân xưa chinh phục đồng bằng, đắp đê, ngăn lũ, khai phá đầm lầy...

Làng Dung (xã Hưng Đạo, Tiên Lữ, Hưng Yên), là một trong số những ngôi làng cổ với những đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Thời Gia Long, làng có tên là Thiên Xuân, tên nôm là Dung thuộc tổng Dị Chế, phủ Khoái Châu. Theo dân gian, Quán Đậu hay chùa Đậu Dung được dựng trên đất hàm rồng rất linh thiêng, có cây bồ đề nghìn năm tuổi.

Nhưng có lẽ đặc biệt hơn, làng Dung được cho là nơi cắm mốc bia đá ghi điểm trung tâm của đồng bằng Bắc Bộ.

Trong Tuyển tập Địa chí Hưng Yên năm 2012, trang 292: Điểm trung tâm của đồng bằng Bắc Bộ là thôn Dung (Thiên Xuân), xã Hưng Đạo, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên (Vĩ tuyến 20⁰43'47'', đông kinh tuyến 106⁰06'11'').

Theo sách Lịch sử Đảng bộ và Nhân dân xã Hưng Đạo, tập 1 (1930-2015): thôn Dung là thôn lớn nhất xã, có 5 xóm, nằm ở phía đông xã Hưng Đạo, thôn có diện tích tự nhiên 295 ha, phía bắc giáp xã Hồng Quang, phía nam giáp xã Ngô Quyền, phía đông giáp xã Minh Hoàng, phía tây giáp sông Bản Lễ, thôn Tam Nông.

Nhớ dịp tháng 10 năm 2016, nhân Lễ đón Bằng công nhận Cây Di sản Việt Nam - Cây bồ đề tại thôn Dung, xã Hưng Đạo, huyện Tiên Lữ; tôi được gặp và hỏi chuyện một đồng chí lãnh đạo huyện ủy đang có mặt ở đó để chia vui với nhân dân và chính quyền địa phương về cây di sản. Tôi hỏi ông có biết về cột mốc bia đá ghi điểm trung tâm của đồng bằng Bắc Bộ nghe nói là ở tại nơi này; ông trả lời, sẽ cho anh em ở huyện nghiên cứu, tìm hiểu…

Tuy nhiên, mọi việc vẫn dừng ở đó. Tôi bèn đến UBND xã Hưng Đạo, được lãnh đạo xã tiếp và giới thiệu cô Nga - chuyên viên văn hóa xã sẽ dẫn đi thăm các di tích, gặp gỡ một số cụ cao tuổi trong làng. Ông Dỡ (nguyên trưởng thôn), ông Tỉnh (nguyên Trưởng ban văn hóa xã thời kỳ 1980-1985) cho biết, xưa nghe các cụ trong làng kể lại, nơi đây đất đẹp, cao và vững chắc như tùng bách… Tuy nhiên, do chiến tranh, giặc Pháp vào làng dựng bốt, đốt chùa, dân làng phải chạy đi, có mang bia đá đi chôn... Còn ông Xoa ở xóm Trại và ông Mạnh ở xóm Tây thì cho biết, từ những năm 1963-1964, tại sân chùa gần cây bồ đề, có bia đá cạnh sân chơi bóng chuyền?!; không biết bia ghi gì, chúng tôi còn là học sinh phổ thông, thường chèo lên bia xem đá bóng…

Tôi hỏi các ông, làng mình còn lại những di vật cổ nào không? Các ông cho biết, còn một vài nhà thờ họ như: họ Nguyễn, họ Trần. Nghe nói rằng, có bia đá được chôn ở gần Đậu, khi làm đường giao thông còn đào được một số bia, mảnh đá vỡ…

Rời làng Dung, tôi đến gặp anh Nguyễn Văn Thơ, Bí thư huyện ủy Tiên Lữ, đề cập về làng Dung, hỏi anh có dự định gì không để tìm dấu mốc - điểm trung tâm của đồng bằng Bắc Bộ? Qua trao đổi nhanh, tôi cảm nhận được sự chân thành, nhiệt huyết của một lãnh đạo sâu sát cơ sở.

Nhằm khẳng định rõ vị trí và giá trị lịch sử của di tích tại thôn Dung, xã Hưng Đạo - điểm trung tâm đồng bằng Bắc Bộ, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đến người dân, đẩy mạnh phát triển du lịch Hưng Yên nói chung và huyện Tiên Lữ nói riêng trong những năm tới, tỉnh cũng đã có văn bản, giao các sở, ngành liên quan, phối hợp với huyện Tiên Lữ, trên cơ sở vị trí địa lý hiện tại và thời Pháp thuộc để tiến hành thu thập tài liệu, tổ chức triển khai xác định vị trí mốc giới trung tâm đồng bằng Bắc Bộ; tổ chức nghiên cứu về quá trình hình thành và phát triển thôn Dung, xã Hưng Đạo; đánh giá lịch sử và văn hóa, qua đó xây dựng phương án bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị quần thể di tích (hệ thống đình, chùa, cây đề…) tại thôn Dung.

Bí thư huyện ủy Nguyễn Văn Thơ cũng cho biết, huyện Tiên Lữ đang tích cực phối hợp với các sở, ngành, các cơ quan chức năng, để tổ chức khảo sát, nghiên cứu, sớm mở hội thảo khoa học và quy hoạch, từng bước xây dựng thôn Dung trở thành điểm đến nghiên cứu, tham quan, du lịch của vùng đồng bằng sông Hồng.

***

Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký ban hành Quyết định số 368/QĐ-TTg ngày 4/5/2024 phê duyệt Quy hoạch vùng đồng bằng sông Hồng thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Vùng Đồng bằng sông Hồng được xác định là địa bàn chiến lược đặc biệt quan trọng về chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, môi trường, quốc phòng, an ninh.

Với quy hoạch kể trên, tôi tin vào bức tranh tương lai ngày càng tươi sáng của vùng đồng bằng sông Hồng. Và trong bức tranh đó, thôn Dung - nơi có điểm mốc trung tâm - sẽ có vai trò tương xứng, mà trước hết sẽ là một điểm đến đầy ý nghĩa trong hành trình khám phá đồng bằng sông Hồng.