Tiếng đàn tính vọng từ phương Nam

(TT&VH) - Liên hoan Nghệ thuật hát then, đàn tính toàn quốc lần IV khai mạc hôm nay (3/11) tại Lạng Sơn với sự tham gia của 500 nghệ sĩ thuộc 9 tỉnh miền núi phía Bắc. Nhưng khá ngạc nhiên, tại TP.HCM có một CLB hằng tuần vẫn duy trì lớp học về hát then, đàn tính. Điều đáng nói hơn CLB này đã từng dự Liên hoan Nghệ thuật hát then đàn tính toàn quốc và đoạt nhiều giải thưởng.

Hát then, đàn tính được xem là nghệ thuật “đặc sản” của các dân tộc Nùng, Tày, Thái thuộc các tỉnh vùng núi phía Bắc. Nhưng CLB Nắng Mới có cả những nghệ sĩ không chuyên “rặt” Nam bộ từng đoạt giải A trong Liên hoan Nghệ thuật hát then, đàn tính toàn quốc (LHNTHTĐTTQ). Tất cả đều xuất phát từ tình yêu đối với bộ môn nghệ thuật dân gian này.

Một tiết mục của CLB Nắng Mới.

“Bảng vàng” thành tích của một CLB xã hội hóa

Là một CLB không chuyên nhưng trong LHNTHTĐTTQ lần II (tháng 10/2007) diễn ra tại Cao Bằng, dưới danh nghĩa của Trung tâm Văn hóa TP.HCM, CLB đã đoạt thành tích 2 giải A (đơn ca và hợp ca), 2 giải C (tam ca và tứ ca) và 1 giải Khuyến khích (tốp ca).

Điều đáng nói là trong lần dự liên hoan đó, CLB đã tự lo khá nhiều: từ vé máy bay đi ra Hà Nội, cho đến những bộ trang phục của các dân tộc Tày, Nùng, CLB tự tìm hiểu rồi thiết kế để may tại TP.HCM, tìm mua những “phụ kiện” kèm theo trang phục của phụ nữ dân tộc Tày, Nùng như: kiềng đeo cổ, xà tích, khăn vấn… để khi xuất hiện trên sân khấu liên hoan, nhiều người cứ ngỡ đó là một đoàn hát then, đàn tính nào đó của một tỉnh ở vùng núi phía Bắc.

Năm 2009, Trung tâm Văn hóa TP.HCM chính thức thành lập đoàn hát then, đàn tính để dự liên hoan và lấy CLB Nắng Mới làm nòng cốt, nên CLB chỉ tập trung lo chuyên môn, còn kinh phí và công tác tổ chức đã có Trung tâm Văn hóa thành phố hỗ trợ.

Ở Liên hoan lần III này, Nắng Mới đóng góp 4 tiết mục trong số 6 tiết mục của đoàn TP.HCM và cả 4 tiết mục này đều đoạt giải (1 Nhất, 1 Nhì, 1 Ba và 1 KK). Đặc biệt, giải Nhất đơn ca bài Pác Bó làng sen (sáng tác của Chu Trần Phúc) do cô Thanh Hà, dân Nam bộ gốc biểu diễn. (Cô Thanh Hà hiện nay là Chủ nhiệm CLB Nắng Mới thay cho cô Thiên Tân - được xem là người sáng lập và là “linh hồn” của nhóm đàn tính, hát then của CLB Nắng Mới).

Qua hai kỳ dự liên hoan toàn quốc ngoài đàn, hát, CLB còn được đánh giá cao ở khâu dàn dựng và trang phục, nhiều người còn gọi đó là “làn gió mới từ phương Nam”.

Đàn tính vẫn ngân vang giữa “phồn hoa đô hội”

Để có được kết quả như trên, đối với nhóm hát then, đàn tính của CLB Nắng Mới là cả một nỗ lực lớn. Đây là CLB nữ lớn tuổi, trong 28 thành viên của nhóm hát then đàn tính, đa số từ 50 tuổi trở lên, có 4 thành viên trên 70 tuổi. Vì vậy việc học được thực hiện theo lối truyền miệng, truyền ngón của nghệ nhân. Có khi các học viên phải “phiên âm” các nốt Do, Ré, Mi… bằng chữ để cho dễ nhớ.

Từ năm 2005 đến nay, CLB tự tổ chức lớp học hát then, đàn tính theo phương thức xã hội hóa. Lớp học này duy trì khá đều đặn vào sáng thứ Hai và thứ Tư hằng tuần cho đến hiện nay.

Trong đó, sự đóng góp của thầy Hoàng Phi Quân (người dân tộc Tày) là khá lớn (từ 2005 đến 2009). Năm 2010, CLB mời bà Triệu Thị Bích Phượng (dân tộc Tày), Trưởng phòng Nghiệp vụ của Trung tâm Văn hóa tỉnh Cao Bằng dạy hát then, đàn tính cho lớp trong vòng 1 tháng. Cũng trong dịp này cô Bích Liên, Khánh Vân là giảng viên dạy nhạc đã “thọ giáo” để trở thành giảng viên dạy đàn tính cho lớp học hiện nay. Ngoài lớp học dành cho các cô lớn tuổi, CLB còn vận động mở lớp cho các bạn trẻ là học sinh, sinh viên, có khi lớp học có đến 15 học viên.

Có thể thấy, giữa thành phố “phồn hoa đô hội” đầy rẫy nhạc “Tây”, sôi động nhạc hip-hop, việc duy trì một loại hình nghệ thuật từ vùng núi phía Bắc xa xôi là một việc làm rất đáng quý. Trong quá trình hoạt động CLB cũng đã có nhiều buổi biểu diễn hát then, đàn tính tại TP.HCM và các tỉnh, thành như: Vũng Tàu, Sóc Trăng, Cà Mau…

Bình Minh