"Carmen" lại “dậy sóng”

(TT&VH) - LTS: Hơn 2 tuần sau khi vở opera Carmen, do nữ đạo diễn Thụy Điển Helena Rohn dàn dựng, được ra mắt tại Nhà hát Lớn Hà Nội, báo TT&VH đã nhận được ý kiến của một ca sĩ từng công tác tại Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam (hiện đã nghỉ hưu) bày tỏ sự thất vọng về đêm diễn vở ca kịch này.

Các vấn đề mà chị nêu khá gay gắt về mặt chuyên môn, nhưng hoàn toàn mang tính xây dựng và hơn nữa, nó đại diện cho một khuynh hướng cảm thụ tác phẩm của nước ngoài được dàn dựng/thực hiện ở Việt Nam theo cách “Việt hóa”. Vì tôn trọng đề nghị của người viết, nên TT&VH không đề tên thật của ca sĩ này.

1. “Ở Hà Nội có nhiều chương trình giao hưởng, nhưng nhạc kịch (opera) thì hiếm lắm, dạo này tôi thấy mỗi năm có một vở opera thì đã có vẻ như sôi động hơn nhiều so với thời trước kia, vài năm một vở.

Vì vậy khi nghe nói có vở opera Carmen của nhạc sĩ Pháp Bizet sắp được công diễn ở Hà Nội, tôi cùng nhiều bạn bè rất trông mong được thưởng thức.

Sau gần 3 tiếng đồng hồ của tối 26/5, ngồi trong Nhà hát Lớn, “thánh đường của opera”, sự trông mong đó của tôi đã chuyển thành nỗi thất vọng.

Một câu chuyện rất Pháp, một bản nhạc hoàn toàn Pháp, các nhân vật toàn mang tên Pháp, vậy mà được “Việt Nam hóa” một cách rất khiên cưỡng và khập khiễng.

Cảnh trong vở opera Carmen

Ông T., một biên đạo múa có tiếng đã về hưu, sau khi xem xong đã nói ngay với chồng tôi: “Sao lại làm cho Carmen trở nên tầm thường quá thể nhỉ? Don Jose thì quê ở Yên Bái, còn Carmen thì chuẩn bị trở thành “mỹ nhân kế” của mấy anh buôn lậu hàng Trung Quốc để mồi chài cán bộ hải quan Hải Phòng”. Ông nói thêm: “Khi nghe vài khán giả người Việt bên cạnh cười ồ lên những khi nhắc đến địa danh Việt Nam, tôi cảm thấy thất vọng vì kiểu chọc cười quá nhạt này”.

Rồi họ lại còn “dúi” cho cô Carmen “nội” một ông chồng vũ phu say rượu và một cô con gái nhỏ, người đã ngồi từ đầu đến cuối trên sân khấu trực tiếp nhìn thấy mẹ đi với hết người này đến người khác nhưng vẫn cứ ngồi đó... để nhìn, kể cả lúc mẹ bị bóp cổ đến chết, vẫn chỉ có... nhìn. (Nói thêm, Carmen “xịn” của Bizet làm gì đã có gia đình).

Còn xã hội Việt Nam trong vở Carmen này thì thật... khủng khiếp. Các nhân vật chính chỉ toàn là buôn lậu, đĩ điếm, xã hội đen, có mỗi bà bán nước có vẻ hiền lành thì cũng... vi phạm pháp luật. Hai ông quan to nhất trong vở Carmen được “Việt Nam hóa” này tỏ ra xấu xa, hống hách, ngu ngốc và hám gái, đã thế lại còn chẳng hiểu gì về luật pháp: Carmen đánh nhau với bạn thì ra lệnh bắt, nhưng khi Don Jose thả Carmen thì tống giam luôn Don Jose trong tù một tháng thay cho Carmen, không cần xét xử. Nếu họ cứ để nguyên là câu chuyện Pháp của thế kỷ 19 thì có ai nghĩ gì đâu, nhưng biến thành chuyện ở Việt Nam trong thế kỷ 21 thì khán giả thấy gợn gợn trong người.

2. Âm nhạc của Bizet quả là món quà tuyệt vời cho tất cả chúng ta. Có ai trong chúng ta mà chưa từng nghe bài hát Habanera hay Toreador nổi tiếng? Tôi viết tên những bài hát này bằng tiếng Pháp thì có thể nhiều người nghĩ rằng chưa nghe, nhưng đảm bảo rằng nếu âm nhạc của những bài này vang lên thì các bạn sẽ thấy quen ngay, bởi vì đó là những bài hát được cả thế giới hát lên, thậm chí hiện nay có rất nhiều người Việt cũng đã đặt những bản nhạc này thành nhạc chờ của điện thoại di động.

Nhạc sĩ lão thành D., một người rất sành tiếng Pháp, nhận xét rằng, chỉ có một số bài hát của Carmen và Micaella là còn nghe tạm được, còn các nhân vật chính khác thì không thể nghe được lời tiếng Pháp (đã thế màn hình chiếu phụ đề lại nhỏ xíu) và âm nhạc như bị lai tạp đi. Đặc biệt là ca sĩ đóng vai Don Jose thì diễn xuất quá cứng và hát quá dở, lại thêm phát âm sai be bét. Diễn viên chính mà khi hát có đến 5-7 lần bị “oéc” ở những nốt cao, còn chuyện hát trật nhịp so với dàn nhạc thì như cơm bữa. Chính phần hợp xướng, dù đôi chỗ lộn xộn các bè, nhưng họ lại còn hát rõ tiếng hơn, phải chăng là vì có những ca sĩ người Pháp trong Dàn hợp xướng Quốc tế Hà Nội tham gia?

Liệu tôi có con mắt quá tiêu cực khi nhận xét như vậy chăng?

Nhưng sau 3 tiếng bị “tra tấn” bởi tác phẩm âm nhạc tuyệt vời nhưng bị dàn dựng và diễn xuất có quá nhiều hạt sạn, làm sao có thể có được những nhận xét tích cực hơn mới được cơ chứ. 

(Còn nữa)

T.A