Cuộc thi "Thơ ca và Nguồn cội" lần thứ 3: Lời kêu gọi thiêng liêng từ một ngôi làng yêu thơ

Dù chỉ là một hoạt động được khởi xướng bởi một ngôi làng thuần nông, cuộc thi Thơ ca và Nguồn cội lần thứ 3 (đang diễn ra, do Hội thơ làng Chùa tổ chức) vẫn thu hút sự tham gia đông đảo của các nhà thơ trong nước và quốc tế khi hướng tới một chủ đề thiêng liêng: Nguồn cội của mỗi con người.

Cần nhắc lại, trải qua hành trình hơn 40 năm, hội thơ làng Chùa (tức làng Hoàng Dương, xã Sơn Công, Ứng Hòa, Hà Nội) vẫn được biết đến là một hội thơ đặc biệt, nằm trong một ngôi làng có truyền thống yêu thơ và làm thơ từ lâu đời. Và hành trình này từng được ghi nhận vào năm 2022, khi được đề cử ở hạng mục Việc làm tại giải Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội lần 15 do Báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) tổ chức.

Gửi gắm tình yêu nguồn cội vào thơ ca

Những ngày này, trên trang cá nhân của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều (Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, thành viên Hội thơ làng Chùa, cũng là thư ký của cuộc thi) đang đều đặn giới thiệu những bài thơ tham gia cuộc thi. Chỉ trong vòng 2 ngày kể từ khi nhận bài, ban tổ chức đã nhận được gần 60 chùm thơ dự thi của các tác giả trong và ngoài nước.

Nhà thơ bày tỏ, ông luôn xúc động mỗi khi mở email vào buổi tối và thấy rất nhiều bài thơ được gửi đến. Trong đó, có những tác phẩm của các nhà thơ chuyên nghiệp có tên tuổi, nhưng cũng có nhiều bài đến từ những cái tên ông chưa từng biết đến.

Hơn thế, cuộc thi lần này thu hút rất đông các nhà thơ quốc tế. Nhiều tác giả nước ngoài đã liên hệ để tìm hiểu thêm về thể lệ và ý nghĩa cuộc thi, trong đó có những nhà thơ đến từ Mỹ, Colombia, Uruguay, cùng các nhà thơ ở châu Phi hay châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản…

"Dù đến từ những vùng đất khác nhau, các tác giả đều gửi gắm vào thơ ca tình yêu với nguồn cội. Họ viết về nơi mình sinh ra và lớn lên, về tổ tiên, ông bà, cha mẹ, về lịch sử dân tộc, về mảnh đất quê hương, về văn hóa, đời sống và những khát vọng của con người" - ông Thiều nhấn mạnh - "Tôi tin rằng, chủ đề của cuộc thi đã thực sự chạm đến trái tim của những người viết. Bởi, ai cũng có quyền và mong muốn được bày tỏ tình yêu với mảnh đất đã nuôi dưỡng mình, với nền văn hóa của họ".

Cũng theo nhà thơ, mỗi chùm thơ dự thi là một giọng nói riêng biệt, ngập tràn hình ảnh và cảm xúc vang lên về mảnh đất và những người yêu thương của tác giả. Cho dù mảnh đất và những con người hiện ra trong những bài thơ là những vùng đất xa xôi và xa lạ... thì tất cả đều chứa đựng vẻ đẹp và sự thiêng liêng của đời sống thế gian.

"Mỗi khi nhận được một chùm thơ, Ban tổ chức lại thấy như nhận được một món quà đặc biệt. Trong mỗi món quà đó chứa đựng một miền đất, một vùng văn hoá, một lịch sử và những phận người" - ông Thiều bày tỏ.

Tính chất nhỏ nhưng mang giá trị lớn

Xét về quy mô và tính chất có thể xem Thơ ca và Nguồn cội là một cuộc thi nhỏ. Thế nhưng, cuộc thi của làng này lại thu về được những kết quả đáng ghi nhận từ khi tổ chức.

Cụ thể, 2 cuộc thi trước (vào các năm 2007 và 2011) diễn ra vào thời điểm công nghệ chưa phát triển mạnh, nên công tác tổ chức gặp không ít khó khăn. Khi đó, cuộc thi đầu tiên được phát động thông qua một tờ báo, các bản thảo dự thi chủ yếu được gửi bằng tay hoặc đánh máy. Dù vậy, ngay từ những lần đầu tiên, cuộc thi đã nhận được sự hưởng ứng rộng rãi, và điều quan trọng hơn là chất lượng các tác phẩm dự thi thực sự có giá trị.

Theo nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, nhiều bài thơ xuất sắc không chỉ giành giải Nhất tại cuộc thi của Hội thơ làng Chùa mà sau đó còn được trao giải chính thức của Hội Nhà văn Việt Nam. Sau cuộc thi, những tác giả được trao giải đều tiếp tục khẳng định tên tuổi của mình, như nhà thơ Nguyễn Ngọc Phú (giải Nhất cuộc thi lần đầu tiên với Trường ca biển), nhà thơ Đinh Thị Như Thúy (giải Nhất cuộc thi lần thứ 2 với tác phẩm Nơi ngày Đông gió thổi ở dạng bản thảo)…

"Nhiều người khi xin vào Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhà văn Hà Nội hay các tổ chức văn học nghệ thuật khác đều tự hào ghi vào hồ sơ giải thưởng của Hội thơ Làng Chùa - dù đó chỉ là một giải thưởng từ một làng quê nhỏ bé. Chính điều này đã khẳng định sự thành công và uy tín của cuộc thi, không chỉ ở quy mô mà còn ở giá trị nghệ thuật mang lại" - ông Thiều cho hay.

Cũng theo ông Thiều, thành công của cuộc thi còn thể hiện qua nội dung và nghệ thuật của các tác phẩm. Qua thi ca, các tác giả đã mang đến hình ảnh về mảnh đất nơi họ từng sống, từng trải nghiệm, từng gắn bó, từng sẻ chia. Và, nghệ thuật của họ mang đến cuộc thi có nhiều sự mới mẻ, đa dạng. Có người làm thơ theo thể truyền thống, có người tìm kiếm những cách biểu đạt hiện đại. Nhưng tất cả các tác phẩm đều chứa đựng điều họ muốn nói về lịch sử, về văn hóa của mảnh đất mà họ sinh ra và lớn lên.

Đưa ra một cảnh báo mang tính cấp bách

Cần nhắc lại mục đích của cuộc thi: "Nhằm kêu gọi các nhà thơ và những người yêu thơ viết về nguồn cội của mình, về nơi mình sinh ra và lớn lên. Ở đó là tổ tiên, ông bà, cha mẹ, vợ con, anh chị em, hàng xóm, ở đó là thiên nhiên thân thuộc, ở đó là vẻ đẹp của văn hóa truyền thống, là những giấc mơ đẹp đẽ về con người và về thế gian này".

Và từ lần đầu tiên tổ chức vào năm 2007 đến nay, cuộc thi thơ làng Chùa vẫn giữ nguyên một chủ đề, một mục đích xuyên suốt và ngày càng nhận được sự quan tâm, chia sẻ của nhiều người hơn.

Như lời nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, cuộc thi lần thứ ba được tổ chức trong điều kiện thuận lợi hơn rất nhiều. Một phần vì cái tên làng Chùa đã được biết đến rộng rãi, nhưng quan trọng hơn, chủ đề của cuộc thi trong giai đoạn này mang tính cấp bách hơn bao giờ hết.

Theo ông, con người đang sống trong một thế giới mà những cuộc "di dân" mỗi ngày một tăng lên bởi rất nhiều lý do. Trong một thời đại như vậy, nguy cơ rời xa nguồn cội của con người càng bị thách thức và đe dọa. Con người sẽ ra sao khi quên đi nguồn cội của mình? Đó là điều thôi thúc những người yêu thơ của làng Chùa kêu gọi những nhà thơ và những người yêu thơ viết về nguồn cội của mình.

Cũng theo nhà thơ, đây không chỉ là vấn đề ở riêng Việt Nam, càng không phải là câu chuyện của riêng làng Chùa, mà là một cảnh báo quan trọng trên phạm vi thế giới - sự đánh mất căn cước văn hóa của mỗi con người, của mỗi dân tộc. Chính cuộc thi này, với chủ đề xuyên suốt về nguồn cội, đã kêu gọi con người hướng về nơi chốn thiêng liêng đã nuôi dưỡng mình, gìn giữ những giá trị không thể thay thế.

"Tôi vô cùng xúc động và nhận ra rằng, chúng ta không bao giờ có thể đánh mất được cố hương. Điều đó thể hiện rõ qua những bài thơ dự thi, số lượng tác giả tham gia, sự đa dạng trong thể loại, hình thức thể hiện, và đặc biệt là tính đa dạng của các nền văn hóa khác nhau trong cuộc thi" - ông Thiều bày tỏ - "Đây là cuộc thi thơ của những người Việt Nam, nhưng không chỉ những người Việt Nam mà cả những nhà thơ quốc tế đã nhiệt tình tham gia. Họ khao khát được đến Việt Nam trong ngày tổng kết cuộc thi thơ, dù được giải hay không. Họ muốn đặt chân đến một vùng quê, để có thể cảm nhận sâu sắc hơn về nền văn hóa Việt Nam từ một làng quê".

Nói rộng hơn, ông Thiều nhấn mạnh: Việc kêu gọi những nhà thơ, những người yêu thơ viết về nguồn cội của mình đã góp phần khẳng định lại giá trị lịch sử, giá trị văn hóa, giá trị nguồn cội của một con người và xa hơn là của một dân tộc, một quốc gia.

"Trong một thời đại, dù phát triển có đến đâu, những vẻ đẹp văn hóa truyền thống sẽ không bao giờ bị tách rời hay lãng quên. Các tác giả đã đưa những vẻ đẹp của đời sống, của văn hóa truyền thống vào trong đời sống đương đại" - ông Thiều bày tỏ - "Đó là sự chia sẻ tình yêu thương con người, sự đùm bọc lẫn nhau, sự dâng hiến cho cộng đồng xã hội. Đồng thời, nó cũng cảnh báo những điều tồi tệ có thể xảy ra trong tương lai, làm ảnh hưởng đến nền văn hóa truyền thống cũng như nền văn hóa đương đại".